Podstawy diagnostyki laboratoryjnej

Holistyczne podejście do wyników badań laboratoryjnych

Dla wszystkich wyników badań laboratoryjnych zostały wyznaczone przez Krajową Izbę Diagnostów Laboratoryjnych dolne oraz górne zakresy referencyjne. Wartości tych przedziałów przedstawiają dane odnoszące się statystycznie do 95% populacji. Powinniśmy być świadomi, że parametry wykraczające poza granice zakresów referencyjnych nie muszą oznaczać obecności choroby. Z drugiej strony, wyniki mogą wciąż mieścić się w przedziale sugerowanym jako optymalny, mimo iż są podwyższone w stosunku do wartości początkowo występujących u danego pacjenta. Obserwujmy proces zmian wyników laboratoryjnych. Opieranie się wyłącznie na jednorazowym oznaczeniu może być dla nas mylne i diagnostycznie mało wartościowe. Praktycznym przykładem takiego parametru jest wartość hormonu przysadki mózgowej, który steruje pracą tarczycy (TSH). Jego sukcesywny wzrost, przekroczenie wartości funkcjonalnej powyżej 2,0 – 2,5 µU/ml wraz z objawami klinicznymi sugerującymi niedoczynność tarczycy powinna być dla nas bodźcem do pogłębionej diagnostyki (pełen panel tarczycowy wraz z USG tarczycy). Z tego powodu w wielu stanach klinicznych ważne są seryjne oznaczania danego parametru. Kolejnym ważnym aspektem jest świadomość różnic w zakresach referencyjnych między poszczególnymi laboratoriami, co wynika z odmiennych technik kalibracji aparatury. Wyniki badań są również zależne od wieku, płci, rasy, masy ciała czy stanu fizjologicznego badanego (ciąża, laktacja, stosowany model żywieniowy czy zmienność dobowa). Powinnyśmy mieć również świadomość, że otrzymywany od pacjenta wynik który interpretujemy może być obarczony błędem fazy przedlaboratoryjnej (zanim próbka krwi trafi do laboratorium) oraz nieprawidłowościami na poziomie pracy laboratorium. Statystycznie rzecz biorąc, jeśli przesiewowo wykonuje się jednocześnie osiem badań, to u 25% osób wynik co najmniej jednego testu będzie nieprawidłowy, a jeśli wykonywany zestaw obejmuje 20 badań, to nieprawidłowy wynik co najmniej jednego testu uzyska się u 55% osób. Jest to dla nas ważna informacja, aby z dużą dozą ostrożności wyrokować o danym problemie zdrowotnym. Co więcej, warto przypominać pacjentom o prawidłowym przygotowaniu do badań biochemicznych – w przypadku oznaczenia morfologii powinniśmy stawić się w laboratorium na czczo, po
10 – 12 godzinnym odstępie w przyjmowaniu posiłków, wypijając rano po przebudzeniu maksymalnie pół szklanki wody. W tym miejscu należy również wspomnieć o normie funkcjonalnej, która świadczy o optimum zdrowotnym naszego pacjenta. Jak ją wyznaczyć? Większość danych dotyczących norm funkcjonalnych odnaleźć można w publikacjach naukowych, najprostszą metodą jest jednak dodanie do siebie dolnego oraz górnego zakresu referencyjnego i podzielenie otrzymanej wartości przez dwa. Jeśli zauważamy, że wartość oznaczanego parametru naszego pacjenta oscyluje wokół dolnej granicy zakresu referencyjnego – powinno nam się zapalić czerwone światło ostrzegawcze.

Lista badań podstawowych:
● morfologia z rozmazem;
● ferrytyna oraz fosfataza zasadowa;
● kwas moczowy;
● lipidogram (cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy)
● homocysteina;
● glukoza na czczo;
● insulina na czczo;
● jonogram (sód, potas, wapń, magnez);
● witamina B12;
● kwas foliowy;
● próby wątrobowe (ASP, ALT)
● TSH, przeciwciała anty-TPO, fT3, fT4, USG tarczycy;
● witamina D3 czyli badanie 25(OH)D3.